De Wieden meer dan riet en turf

Foto Ronald Messemaker

Natuurmonumenten heeft een kaart met daarop gedetailleerde informatie over de geschiedenis van het landschap. Resultaat van uitgebreid onderzoek van Iris van Veen. Beheerder Bea Claessens gebruikt de informatie in de nieuwe natuurvisie van de organisatie. “Wij hebben nu alle informatie in beeld, vanaf de prehistorie tot en met vroege en late middeleeuwen.”
Van Veen onderzocht twee jaar geleden tijdens een stage voor Natuurmonumenten al een deel van de Wieden rond Wanneperveen en Belt-Schutsloot. Zij studeerde destijds Landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Van Veen wees toen al op de ‘enorme gelaagdheid’ van het landschap. Als een van de weinige gebieden in Nederland is in De Wieden de invloed van de mens door de eeuwen heen zichtbaar. Van de oorspronkelijke natuur via middeleeuwse ontginningen tot de turfgraverij en rietteelt aan toe. Alleen daarom is het gebied volgens Van Veen al van ‘onschatbare waarde’.
Met het vervolgonderzoek in de hand stelt Bea Claessens dat Natuurmonumenten die cultuurwaarden meer naar voren wil laten komen in haar beleid. “Naast natuur is ook cultuurhistorie heel belangrijk in De Wieden. Vaak denk je dan aan turf en riet, maar er zijn nog volop sporen van de periode daarvoor. In de Barsbeker Binnenpolder en in Muggenbeet is bijvoorbeeld de middeleeuwse verkaveling nog in tact.”
Van Veen heeft ook door het hele gebied zandopduikingen gemarkeerd. “Op die plekken vind je veel vuursteentjes. Dat betekent dat hier al ver voor de jaartelling mensen woonden. Bijzonder vind ik ook de opschuivende dorpen uit de veentijd. Als een gebied was uitgeveend, trokken de bewoners verder het moeras in. De dorpen verhuisden dan als het ware mee. Zo zijn Wanneperveen en Giethoorn meerdere keren verplaatst. Dergelijke sporen vind je nog op veel plekken terug.”
Natuurmonumenten wil met dergelijke informatie de komende jaren aan de slag, zegt Claessens. Bijvoorbeeld met markeringen zodat bezoekers zien dat ze langs bijzondere plekken komen. “En buiten dat houden we bij werkzaamheden in het gebied rekening met deze informatie, zodat we historisch belangrijke locaties nog beter beschermen.”