Verplaatste struikelstenen lagen jarenlang voor verkeerde woning

De vier ‘struikelstenen’ van de Joodse familie Aronius hebben bijna 10 jaar voor de verkeerde woning gelegen. Het in 1942 gedeporteerde gezin woonde namelijk aan het Klein Lageland 26, terwijl de stenen sinds 2013 voor huisnummer 30 lagen. Inmiddels liggen de gedenkstenen voor de juiste woning.

De bronskleurige steentjes van 10 bij 10 centimeter liggen op vier verschillende plekken in Zwartsluis. Het houdt de herinnering levend aan de dorpsgenoten die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd en vermoord door de nazi’s. Ook aan het Klein Lageland bevinden zich vier stenen. Hier woonden namelijk vader en moeder Wolf en Carolina Aronius met hun kinderen Aron en Sara. In 2014 werden deze stenen voor huisnummer 30 gelegd. Dat gebeurde omdat de gemeente Zwartewaterland in de archieven van de burgerlijke stand was gedoken en zo kon nagaan waar de familie destijds woonde.

De inmiddels 81-jarige Folly van Dorsten woonde als kind in dezelfde straat als de familie Antonius en had al eens geroepen dat het omgebrachte gezin niet op nummer 30 woonde, ondanks dat de struikelsteentjes daar in 2014 wel kwamen te liggen. Hij beweerde dat de Joodse familie tot 1942 op nummer 26 verbleef. Dat heeft zijn moeder hem na de oorlogsjaren hem altijd verteld.

Afgelopen maand klopte Van Dorsten nog eens aan bij de stichting Herdenking Joods Leven Zwartewaterland. “Toen zijn we alsnog een nieuw onderzoek gestart om voorgoed duidelijkheid te creëren”, legt Barend Vinke uit. Amateurhistoricus Albert Greveling en Thijs Oosterhof, archivaris bij de Historische Vereniging, werden samen aan het werk gezet om voorgoed duidelijk te krijgen waar de familie woonde én of de stenen dus voor het goede huis zouden liggen.

Dit duo stuitte op een omnummeringslijst uit 1950 van de toenmalige gemeente Zwartsluis. “Tot die tijd woonde je in een wijk met een daarbij behorend huisnummer. Bijvoorbeeld Wijk 2 nummer 153. Begin jaren ’50 werd de huisnummering herzien en kwamen de straatnamen officieel in beeld”, vertelt Thijs Oosterhof. Het huis dat eerst werd aangeduid als Wijk 2 nummer 175 stond dus na de herziening in 1950 in de boeken als Klein Lageland 26. Hoogstwaarschijnlijk was die lijst in 2014 niet in handen van de gemeente en heeft men een fout gemaakt bij het omrekenen. Daardoor hebben de stenen negen jaar op de verkeerde plek gelegen.

Direct na het afronden van het onderzoek hebben Folly van Dorsten, Thijs Oosterhof en Barend Vinke de vier struikelstenen verplaatst en liggen de gedenktekens dus op de plaats waar Wolf, Carolina, Aron en Sara tot 1942 hebben gewoond. Alle gezinsleden zijn in datzelfde jaar nog omgebracht in Auschwitz en Malapane.