‘Veertigdagentijd’: Zijn of schijn?

Op komende woensdag 5 maart begint de ‘Veertigdagentijd’ ofwel ‘Aswoensdag’. Wereldwijd wordt temidden van alle dreiging de spirituele en religieuze mens opgeroepen tot een periode van bezinning en inkeer. In de christelijke traditie richt de aandacht zich met name op het lijden en sterven van Jezus en hoe men zich verhoudt naar zijn bevrijdende leer. Gedachten over leven en sterven, inkeer, vergeving en een nieuw begin in een sfeer waarbij de natuur zich voorbereidt op een nieuwe lente. Een prachtige synthese van werkzame krachten die voor het oog niet zichtbaar zijn maar toch hun waarde doen voelen. Het raakt de kern van ons bestaan. Is het zijn of schijn wie wij zijn?

Ik hou van deze symbolische tradities net als van de wisselende jaargetijden. Zelfreflectie kan geen kwaad, maar dan moet je wel uitgedaagd worden. Dingen moeten op scherp gesteld worden. Wanneer we spreken over ‘oorlogsretoriek’ dan weet ieder dat het om verdraaien van waarheid gaat, maar bij ‘vredesretoriek’ dutten we in. In de huidige 24 uurs informatiestroom blindelings alles voor waar aannemen grenst aan naïviteit. Oorlog en pandemie schreeuwen om reflectie. Waar een vrucht is was ooit een zaad en spijt komt achteraf. Zie ‘ons’ gedrag in Indonesië, of dat van de Pilgrimfathers ten koste van het oervolk,  geknutsel met milieurapporten, de toeslagenaffaire, seksueel misbruik, niets is wat het lijkt en alles volgt de wetten van oorzaak en gevolg. Schoolboeken vormen ons, maar door wie worden ze geschreven?

Wat is waarheid? Pilatus stelde die vraag ook al en velen na hem waaronder Friedrich Nietsche (1844-1900). “Er is maar één christen, en die stierf aan het kruis” concludeerde hij. Een uitspraak die tot nadenken stemt. Hij was o.a. een Duits filosoof en cultuurcriticus en wordt beschouwd als een van de meest invloedrijke denkers. Zijn boek “Voorbij goed en kwaad” is in essentie een radicale kritiek op de moderne wetenschappen, kunsten en politiek. Alles waarop zijn tijd trots was, en dat is in grote lijnen ook onze moderne tijd, wordt genadeloos door hem ontleed. Begrippen als ‘wetenschappelijke objectiviteit’, historisch besef en ‘ethische verantwoordelijkheid’ worden minutieus ontleed en tot hun werkelijke oorsprong herleid, of beter gezegd ontmaskerd: ten diepste schuilt onder al het streven, hoe goed naar buiten toe zichtbaar ook, de wil tot macht.

Vele ‘gelovigen’ werpen hem bij voorbaat al in de prullenbak vanwege zijn bekende ‘God is dood’ theorie, zonder écht te luisteren en verder te kijken naar wat hij hier wérkelijk mee bedoelt. Wat hij wil zeggen is vandaag zelfs hoogst actueel en dat is dat het geloof in God is vervangen voor een ander geloof, namelijk in dat van de wetenschap. Na zijn dood vonden allerlei discussies plaats of Nietzsche nu wel of geen atheïst was. Ik hou dit graag in het midden en ga voor het ‘onderzoekt alle dingen en behoud het goede’. Een aantal uitspraken van hem zetten je echt op scherp en dagen ieder uit die van zichzelf overtuigd is aan de ‘goede’ kant te staan.

“Het christelijk besluit om de wereld lelijk en slecht te vinden, heeft de wereld lelijk en slecht gemaakt”,  “Overtuigingen zijn gevaarlijker vijanden der waarheid dan leugens” en als de ultieme doordenker “Wat uit liefde wordt gedaan, geschiedt altijd buiten goed en kwaad om”.

Zijn of schijn, een uitdagend thema voor deze veertig dagen op weg naar de “Stille Week” en Pasen.

Herman Slurink, Zwartsluis