4 mei: “Dat nóóit weer!!”…? (door Herman Slurink)

“Der Frieden ist nicht alles, aber alles ist ohne den Frieden nichts.“ Willy Brandt (Nobelprijs voor de vrede in 1971)

Eind zeventiger jaren. Het was de tijd dat er nog een Vredesbeweging binnen de kerken actief was en er openlijk gediscussieerd werd over hoe de Bergrede van Jezus te vertalen naar de praktijk van alledag. Ik was begin 20, net getrouwd en zoekende naar zingeving. Het was de tijd van de nucleaire wapenwedloop en de grote vredesdemonstraties. Ook tóen was er angst voor de Rus in de tuin. Kennelijk kan de mens niet zonder vijandsbeelden om zijn eigen gedrag te rechtvaardigen.

In die tijd kwam ik in aanraking met de boeken van Dorothee Sölle (1929-2003): Ze was theoloog, schrijver, spreker, activist, maar ook een rebelse profetes, een charismatische dwarsligger en een radicale visonaire. Zij zocht moedig naar ‘een nieuwe taal’ voor geloven, voor theologie en vooral voor een menswaardig leven op aarde. Zij stelde dat het evangelie geen vrijblijvend verhaal is van zondags welbevinden maar ons oproept tot navolging.

Haar radicale denkbeelden veroorzaakten onrust bij de mensen van ‘het zich welbevinden’. Het maakte haar tot één van de meest omstreden theologen van die tijd. En net zoals het de geschiedenis door met de meeste critici van de gevestigde orde en de gemakzuchtigen is vergaan: in plaats van met een gefundeerd weerwoord, reageerde men in scheldpartijen en kreeg ze titels als zwijn, communistenhoer, onruststookster en zelfs Sölle Hölle. ‘Tegenwind’ is de titel van haar autobiografie en tegenwind maakte haar tot de sterke vrouw die zij haar leven lang is gebleven. “In dit ene leven dat we hebben, gaat het om grote zaken. Om denken, verzet, zich inzetten voor een betere wereld. Voor mij betekende God gerechtigheid; liefde die kracht geeft, een macht die niet wil bezitten maar zichzelf deelt”, aldus Sölle.

Momenteel herlees ik haar boek “Mystiek en verzet: gij stil geschreeuw”. Uitgangspunt is de verwondering over de grootsheid van de schepping die in schril contrast staat met de gebrokenheid van het bestaan, het menselijk lijden. “We mogen niet passief toekijken, kunnen geen toeschouwer blijven maar moeten de aarde herscheppen in een plaats waar recht wordt gedaan aan de verworpenen der aarde.”  “We hebben een nieuwe hemel en een nieuwe aarde nodig, een andere wijze van leven, van handelen, van delen, van liefhebben. Want de oude aarde, is bezoedeld door bloed, verscheurd door oorlogen, wouden sterven, velden verdrogen. Op onze oude aarde leren we kindsoldaten doden met lichtgewichtwapens uit Europa.”

Op de oude aarde maken volgens Sölle uitbuiting, honger, armoede en oorlog de dienst uit. Op de nieuwe aarde krijgt God gestalte in mensen die zuiver denken, scherp kijken, zachtmoedig liefhebben en bevrijdend handelen. Hoe actueel is dit alles met de Dodenherdenking van 4 mei in het vizier. “Dit nooit weer” wordt er jaar in jaar uit geroepen en we zien het voor onze ogen weer gebeuren. De huidige politieke sfeer vertoont veel gelijkenis met eind dertiger jaren van de vorige eeuw.

Op 4 mei herdenken we de mensen die vanuit hun ‘zich welbevinden’ opstonden en hun leven gaven voor bovenstaande idealen. Het is helaas nog steeds onze taak om na de 5 mei viering verder te gaan, de woeste wereld in als moedige, zachtmoedige, liefhebbende en rechtvaardige mensen. “God heeft geen andere ogen, geen andere handen dan de onze”. Laten we ze inzetten en niet rusten voordat we de wereld hebben omgevormd tot een plek waar Hij kan wonen. “Gods Koninkrijk is IN ulieden” zei Jezus en het is aan ons deze naar buiten te brengen en te delen want  “Vrede is niet alles, maar zonder vrede is alles niets”.

Herman Slurink, Zwartsluis