Borrelproat: ijstijd

‘Borrelproat’ is de nieuwe rubriek van Zwartsluis Actueel die onze redactie in samenwerking met de Historische Vereniging Zwartsluis met enige regelmaat gaat publiceren.

Tijdens de borrelproat gaat het natuurlijk niet alleen om de missers en ludieke zaken die zich in het verleden hebben voorgedaan. Juist aan de tap of in verjaardagskring met vrienden en familie worden herinneringen opgehaald en veelal geromantiseerd omdat ‘vrogger alles beter was’.

Ik heb de laatste weken bij diverse geboren Sluzigers aan tafel gezeten om mijn oor eens te luister te leggen. Het is werkelijk een kunst om er weer weg te komen. Bij Peter Kuiper kwam ik een en ander te weten over de ‘Ploeg van Licht en Donker’ ontstaan in de aanloop naar de zestiger jaren van de vorige eeuw. De tijd van de provo’s en de sexuele revolutie. Nu was Zwartsluis geen Amsterdam, maar toch…

Wat er aan avonturen komt bovendrijven bij Roelof Vos, ooit de gevierde André Hazes van ons dorp. Wanneer het dorpslied ‘Zwartsluis aan het Zwartewater” uit zijn keel ontsnapte kwamen de zakdoeken tevoorschijn. Na deze roemruchte periode werd hij bestuurslid van de Activiteiten Club Zwartsluis. Eén van hun eerste activiteiten was de organisatie van een concert van de band Drukwerk in de muziektent bij de Piepert. Dit had wat voeten in de aarde en het had niet veel gescheeld of de tent was in de fik gevlogen, maar dat komt later. Nu is het winter en Kerst nadert.

De foto’s onder dit artikel zijn afkomstig uit het archief van de HVZ. De ledenwerfactie met het gratis boek ‘De Laatste Eer’ duurt nog tot 31 december. Meld je aan via www.historiezwartsluis.nl en werk zo mee de dorpsverhalen levend te houden. Gewoon doen.

De winters van vrogger

Nu eerst wat romantische herinneringen in relatie tot de decembermaand. ‘Vrógger hadden we nog eens winters’ wordt nogal eens gezegd en inderdaad, wie herinnert zich niet de schaatswedstrijden op de Piepertkolk, aan de Nieuwesluis of op de vijver in de Trekgaten achter de Gereformeerde Prinses Wilhelminaschool en later op de vijver aan de Weteringallee. Maar ook verder terug op de gracht aan het Cingel, op de ondergelopen landjes en de Aremberger Gracht. En we duiken verder in de geschiedenis. Er werden door Alle Elbers twee vergeelde krantenknipsel aangereikt.

Uit de Drentsche en Asser Courant van 03-01-1871:  Hierop deelt de Ijsclub “Concordia” mede dat er op 4 januari 1871 in Zwartsluis een wedstrijd schoonrijden door mannen wordt georganiseerd. H. Buisman, was destijds voorzitter ofwel president van de club en P. Fabriek de secretaris. De eerste prijs bedraagt F 50 en de premie F 10, benevens eenige andere volksvermaken. Aangifte van af heden tot Woensdagmorgen half tien, bij den Logementhouder G. Schrijver, opgeluisterd door muziek. 

Bovengenoemde president van de ijsclub betreft Herman Buisman (op één van de foto’s te zien met de hoorn aan zijn mond). Deze woonde met zijn gezin aan het Groot Lageland en had aan het Westeinde een “Fabriek van gebrande Suiker”. Iedere Sluziger weet nu met wie we hier van doen hebben. Dat de vrouwen in die tijd druk waren met de snert mag duidelijk zijn.

In de Zwolsche Courant van 1879 werd bericht over een andere wedstrijd: “Zwartsluis, 9 dec. De aangekondigde ijsvermaken hadden heden in de beste orde plaats. Aan den priksleewedstrijd namen 32 en aan den wedstrijd in het loopen met ballen, hierin bestaande, dat de deelnemers een bal op een bord naar het einde der baan moesten brengen, namen 43 knapen deel , die met hunne prijzen (spek en brood) vergenoegd huiswaarts keerden. Aan de ringstekerij werd door 15 paren deelgenomen. De eerste prijs (F 25) werd gewonnen door Bernardus Jalik en Catharina Eilers, de tweede prijs (F 10) door Jan Lassche en Mina Waard en de premie (F 5) door Andries Dragt en Rika Smit.

Een (te) grote kerstboom midden in de Piepertkolk

Tot slot nog een Kerstverhaal uit de mond van Peter en Joke Kuiper. We gaan terug naar hun huwelijksjaar 1965. Het prille paar woonde in één van de twee woningen naast “De Heugte” of ook wel “t Heugien” genoemd. Dit is vanaf de Gereformeerde Kerk gezien aan de rechterzijde van de weg aan de Piepertkolk. Evert en Alie Folkerts waren hun buren. Het derde gebouw was de garage van Roelof Buisman, de zoon van Herman die we al eerder tegenkwamen. Hier had hij zijn luxe auto, in de volksmond ‘slee’ genoemd, onder dak staan (zie de luchtfoto onder). Hij liet zich rondrijden door zijn privéchauffeur Geuje van Eerde.

In de maand december was er binnen de Handelvereniging een discussie gaande over de locatie van de metershoge kerstboom. Enkelen kwamen op het lumineuze idee deze midden in de Piepertkolk te plaatsen. Met name juwelier Albert Keuter, Aart van Aperlo van de Centra, Boekhandelaar Derk Driessen en Piet Mellema van de rib fluwelen broeken met wiede piepen drongen aan dit plan door te zetten. Bezwaren over de stroomvoorziening en dat de kolk daar minstens 15 tot 20 meter diep was werden terzijde geschoven. Het beeld van een sprookjesachtige fonkelende boom wier lichten zouden weerspiegelen op het wateroppervlak gaf de doorslag.

Men ging voortvarend aan de slag en zo ontstond er een kruisvormige constructie van brede lange planken waar de boom in het midden op moest rusten. Deze werd met tuidraden op de vier hoeken bevestigd. Hier kon niets mee gebeuren.

Nu de stroomvoorziening nog. Als eerste vroeg men Jelis Spiekman om zijn stopcontact beschikbaar te stellen maar die vertrouwde het zaakje niet en vreesde dat zijn fraaie woning in vlammen zou opgaan. De andere buurtbewoners stonden ook niet te juichen om als transformatorhuis te dienen en zo kwam men bij het stopcontact in de garage van Roelof Buisman uit.

Jan de Goede van de electriciteitszaak in de Kerkstraat viel de eer te beurt om als eerste de stekker in het stopcontact te steken. Dit gebeurde onder veler toezicht en hij verrichtte deze handeling tergend langzaam. De spanning viel van ieders gezicht te lezen. Hij keek de kring nog een keer rond, stak toe en….het licht brandde. Het oooh en aaah waaierde uit over de kolk. “Dit wordt een Kerstnacht om nooit te vergeten” werd enthousiast geroepen.

De eerste avond liep de halve bevolking uit en genoot van het schitterende schouwspel, alsof de sterrenhemel tastbaar werd. Nu de zingende engelen nog en het verhaal is kompleet. Nog een paar dagen geduld.

De eerste dag keken Mellema en Driessen en hun beider vrouwen met enig regelmaat om de hoek van de winkel of de lampjes nog gloeiden. Het ging allemaal goed. Die nacht stak een er een stevige bries op en toen Peter Kuiper ’s morgens vroeg het slaapkamergordijn openschoof sloeg hij zijn hand voor de mond, wreef zich nog eens in de ogen. “Nee toch…!!” Eén fikse windvlaag was voldoende om de boom omver te krijgen. Alle stoppen in de kast van de garage waren doorgeslagen, enkele vissen dreven ondersteboven. Dit was de eerste en de laatste keer dat een boom midden in de Piepertkolk werd geplaatst.

Na de daarop volgende Kerstnachtdienst die destijds alleen in de Hervormde Kerk werd gehouden, dronken Peter en Joke nog een borrel en kropen daarna onder de wol in een diep donkere slaapkamer. “Jammer hè, van die boom”. De zin was nog niet uitgesproken of er klonk vanuit de verte muziek. Kerstliederen vulden de atmosfeer en binnen hun centraal gelegen woning klonk het zo onwerelds mooi. Een klein gezelschap muzikanten van “Voorwaarts” trok op een boerenkar rond het centrum van het dorp. “We hebben het ‘Stille Nacht’ nog nooit zo mooi gehoord”. De boom was al weer vergeten.

Herman Slurink, redactie Sluziger Kroniek

Het bestuur van de Historische Vereniging Zwartsluis wenst ieder fijne Kerstdagen en dat het Licht van Kerst ieders weg in 2024 mag verlichten.